Wandelen met de Vlaamse kusttram

Ja, dat zeezicht is de maat van alles aan de Vlaamse kust. In ons hotel hebben we de luxe van lateraal zeezicht. Als we uit het raam hangen kunnen we aan het einde van de straat het strand zien. De drang naar frontaal zeezicht onder de Belgen heeft ertoe geleid dat elke kustplaats inwoners heeft met een riant uitzicht op zee en inwoners die tegen een ‘muur’ van beton aankijken. Opgeleukt, dat wel, met details uit de bootarchitectuur, zoals een patrijspoort of een reling. Hier en daar houdt een klassieke gevel uit de negentiende eeuw dapper stand.

Alleen waar de bebouwing ontbreekt zijn er stukken duin te zien. De Belgische kust is een kralenketting waarbij groen en ‘muren’ van hoogbouw elkaar afwisselen. Soms is de groene kraal wat groter, op andere plekken wat kleiner. Met uitzondering van de duinen in De Panne en het Zwin is de druk op de duinen groot. Alle paden en wegen, van groot tot klein, zijn omgeven met hekken. Voor een weids en ongerept gevoel moet je naar het strand. Zo smal als de duinen zijn, zo breed is het Vlaamse strand. Dat weidse gevoel is er ook als je langs de ‘muren’ loopt. De brede strandboulevard, die hier de dijk wordt genoemd, ligt maar een paar meter hoger dan het strand. Dat is best lekker als je na flinke strandwandeling niet eerst de blanke top der duinen moet beklimmen om thuis te geraken.

Mocht u denken, ik blijf lekker in Oostende hangen, dan mis je de fantastische kusttram. Hij rijdt zo’n zestig kilometer parallel aan de kust van Knokke naar de Panne. De langste tramlijn ter wereld. Zo kan iedereen voor slechts 3 euro per dag een wandeltocht kiezen die bij zijn smaak past. Zoek je rust en ruimte, dan vind je dat in De Panne, het Zwin of de polders van Uitkerke en het krekengebied bij Oostende. Ben je gegrepen door cultureel erfgoed dan zijn Oostende, De Haan en Domein Raversijde haltes waar je uit de tram moet stappen. En altijd is daar het superbrede strand naast de flinterdunne duinstrook. Wij deden van alles wat.

“Hier zat vanochtend de blauwborst, maar nu toont hij zich niet”, verzucht een vrouw die met kijker naast haar elektrische fiets staat. Achter ons horen we de eerste grutto’s en kievieten elkaar het hof maken. Het gras staat deels onder water. Lekker ruig en rommelig. Ook de smalle weg door de polder is niet kaarsrecht, maar slingert tussen onregelmatig gevormde percelen omzoomd met rietkragen. Je kunt hier nog een indruk krijgen hoe het vlakke Vlaanderland eruitzag voor het werd strakgetrokken door de ruilverkaveling. Het doet denken aan het Oude land van Zeeland bij Yerseke of het Groninger terpenlandschap zonder terpen.

Vanuit het mooiste station langs de kustlijn lopen we meteen een schitterend villadorp in met veel vakwerk en hoektorentjes. De stijl staat bekend als Anglo-Normandisch. Verder heb je er ook jugendstil en Art Deco villa’s. In het midden van het groene dorp ligt een brink zonder schapen. Je kunt er minigolven en tennissen. De Haan is niet door de eeuwen heen ontstaan, het is nieuw. De Duitse Joseph Stübben, ooit de huisarchitect van Leopold II, maakte in 1910 een plan met veel kronkelige wegen en een enkele rechte weg. De regels die hij stelde zijn nog steeds wet. Dat maakt het dorp voor projectontwikkelaars minder interessant. Een ‘muur’ bouwen langs de zeedijk mogen ze hier niet. De Haan is een plek voor ouderen en gezinnen. Jongeren die zich klem willen zuipen kunnen beter uitwijken naar het nabijgelegen Blankenberge. Tuinkabouters zien we niet in de uitgestrekte tuinen van het villadorp, wel veel in gips gegoten hanen. Op de gevels namen die verwijzen naar de mannelijke kip zoals Hanenkam, Canteclaer en Cocktail. Je moet diep gaan om nog iets nieuws te verzinnen. Dat is natuurlijk geen probleem voor meneer A. de Haan; die heeft met grote letters zijn naam op het tuinhekje geschreven.

Het mooiste traject van de lijn ligt tussen Oostende en Middelkerke, de tram rijdt er langs de zee en duinen. Het kan er flink stuiven. Verkeersborden waarschuwen voor zandophoping. Wij lopen terug naar Oostende afwisselend over de boulevard, het strand en door de duinen. Daar steken kanonnen uit kolossale bunkers, half verscholen in het zand. Bij de ingang van het Atlantikwall-museum hangen spionagefoto’s. Ze werden direct na de oorlog gemaakt door de geallieerde luchtmacht om de schade aan de kust vast te stellen. Haarscherp zijn de zwart-wit foto’s. Op het strand bij Oostende, jarenlang Sperrgebiet, zijn de badgasten alweer te zien. Op de achtergrond een zwaargehavende stad. In de ‘muur’ van de toen nog klassieke hoogbouw zijn flink wat gaten geschoten.

Met de wind in de rug is het lekker lopen over het brede strand. Verdwalen is onmogelijk, steeds rechtuit langs de zee en lopen maar. Geen plek voor steenmannetjes zou je zeggen; toch staat er een, geen kleintje maar een hele grote. Als we dichterbij komen is het steenmannetje opgebouwd uit zandzakken in plaats van keien. Een creatie van kunstenaar Rosa Barba. Ze creëerde een soort denkbeeldige dam tegen de toekomstige stijging van de zeespiegel, lezen we op Google. Dat maakt de Belgische kust ook zo leuk, al die beelden op zeedijken, stranden en in de duinen. In Knokke bij het eindpunt van de Kusttram zagen we een soort totempaal van opeengestapelde ‘badkarren’, witte huisjes die aan de Belgische kust strak in het gelid staan onder langs de dijk, met precies 40 centimeter tussenruimte. De naam van deze huisjes gaat terug naar de Belle Époque toen de badgasten in huisjes met wielen naar de vloedlijn werden gereden om decent te water te gaan.

We stappen uit de tram voor de imposante Kursaal van Oostende. Het is moeilijk voor te stellen, maar eens was Oostende een van de meest mondaine badplaatsen ter wereld, een plek waar de groten der aarde graag vertoefden. Het was koning Leopold II die zijn architectonische stempel op de stad drukte. Het moest een Koninklijke badplaats worden. Tussen twee statige galerijen kijkt Leopold hoog te paard uit over zee. Aan zijn voeten het volk, inclusief een zwarte man uit de Congo waar hij een schrikbewind voerde. Al in 2004, lang voor de moderne beeldenstorm, hakte een actiegroep een hand van de man af. Dat was in Leopolds tijd een gangbare straf in het wingewest. De hand zal terugkeren als de koninklijke familie zijn excuses aanbiedt voor hun wandaden in de kolonie. Veel respect is er niet meer voor Leopold. Er gaan zelfs stemmen op om delen van de Koninklijke Baan, de kustweg tussen De Panne en Knokke, onder te laten stuiven.

Veel van de grandeur uit Leopolds tijd is inmiddels verdwenen, maar er staat nog genoeg overeind om de tijdgeest van toen te proeven. Neem bijvoorbeeld het imposante kopstation. Het moet op een zomerse dag een mooi gezicht zijn wanneer een stroom badgasten het station verlaat en langs de haven naar het strand trekt. De kinderen opgewonden, nog even en dan begint het strandplezier: zandkastelen bouwen en garnalen ‘kruien‘ met een netje. Voordat we in de trein naar huis stappen, kopen we nog een paar kakelverse pladijzen op de vismarkt bij het station. Met zulke scholletjes kunnen we morgen nog even nagenieten van de geneugten van de Vlaamse stad aan de zee.