Hollandse landschappen in Engeland

Hollandse landschappen in Engeland
foto
fred

Over Nederlandse landschappen in Engeland is eigenlijk vooral  geschreven als het gaat om de rol van de Zeeuwse bedijker Vermuyden. In de 17de eeuw legde hij vele moerassen droog zoals bij Dagenham langs de Thames, Hatfield Chase bij Hull en de Sedgemoor in de Summerset Levels. Vooral zijn werken in de Fens, een gebied zo groot als de provincie Utrecht, ten noorden van Cambridge zijn uitvoerig beschreven in verschillende boeken en artikelen.

Cornelius Vermuyden en The Fens

The Fens is een uitgestrekt kustvlakte van bijna 4000 vierkante kilometer in Oost-Engeland even ten noorden van Cambridge. Oorspronkelijk lagen hier uitgestrekte venen en slikken. Het gebied is reeds in de Romeinse tijd ontwaterd. De Nederlander Cornelius Vermuyden speelde in de 17de eeuw een belangrijk rol bij de verbetering van de afwatering door de aanleg van lange drainage kanalen en sluizen. De verbeterde ontwatering, later ook met gemalen, heeft geleid tot een aanzienlijke inklinking en bodemdaling geleid. 

Op deze website twee verhalen over Cornelius Vermuyden en twee wandelroutes.

Vermuydens Fens

Kanalen, tijgers & vruchtbare velden

Wandelwijzer

Overige Nederlanders landschappen

Naast Vermuyden zijn ook elders Nederlanders actief geweest bij het droogleggen van moerassen. Langs de monding van de Theems is Canvey Island bedijkt.  Hieronder een filmpje van de doorbraak van deze Hollandse dijk in 1953. In de omgeving van Norwich, dat in de 16de eeuw een grote Nederlandse bevolkingsgroep kende, zijn reeds in de Middeleeuwen de veenmoerasjes van de Norfolk Broads ontgonnen. Bovendien geeft van Veen op zijn overzichtskaart Nederlandse activiteiten in Romney Marsh, een zeekleigebied met een ontginningspatroon  dat veel lijkt op de oudste zeekleipolders in Nederland. Over de Nederlandse geschiedenis van deze ontginningen is nog weinig bekend.

onderwerp
regio

The Black Fens: Kanalen, Tijgers en vruchtbare velden

The Black Fens: Kanalen, Tijgers en vruchtbare velden
foto
fred

In een glas-in-loodraam van de reusachtige kathedraal van Ely is een Nederlandse spreuk verwerkt: Niet Zonder Arbyt. Het raam herinnert aan de activiteiten van de Royal Airforce tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het vlakke terrein in East Anglia vormde een ideale uitvalsbasis voor de bombardementen op Duitsland. De spreuk was het devies van het Nederlandse onderdeel binnen de RAF en de lijfspreuk van Cornelius Vermuyden, Zeeuws waterbouwkundig ingenieur uit de 17de eeuw. Langs de kanalen die hij in East Anglia, Engeland liet graven, kun je nu nog wandelen.

Omstreeks 1620 riep de Earl van Bedford de Hollandse drooglegger Cornelius Vermuyden te hulp om het veenmoeras rond Ely te veranderen in een zee van golvend graan. De verwachtingen van de Earl waren hoog gespannen, gezien de wonderen die Vermuyden elders In Engeland had verricht: het bedijken van de Theems bij dagenham en de drooglegging van de Hatfield Chase in Yorkshire. Als dank voor deze werken was Vermuyden door koning Charles I in de adelstand verheven. De financiers van de drooglegging van Hatfield Chase waren welgestelde kooplui-ondernemers, afkomstig uit de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden, die Adventurers werden genoemd. Het land dat drooggelegd werd kwam voor een deel in het bezit van deze geldschieters. Ook het project in de Fens werd gefinancierd door de Adventurers, deze keer niet alleen Hollanders. Een aantal Engelsen nam  deel aan het project, met de Earl van Bedford als belangrijkste opdrachtgever. De hedendaagse, hoog Adventurer die naar de Fens komt om te wandelen, zal zich vaak in Nederland wanen: het polderlandschap, de rechte wegen, al dat water, dijkjes, sluizen en gemalen. De grootste waterwerken mogen van een later tijdstip zijn, de ideeën van de 17de eeuwse Vermuyden hebben duidelijk sporen nagelaten. Wij gingen er lopen en probeerden ons voor te stellen hoe het landschap sindsdien vorm heeft gekregen.

Paragraaf
foto
Image
Verlaten treinemplacement in March
Verlaten treinemplacement in March

Romeinen

De Fens, ooit een ondiep zeelagune, waren in de 17de eeuw nog een groot moeras, dat door drie rivieren werd doorsneden: de Welland, de Nenne en de Great Ouse die vanuit de heuvels van Cambridgeshire, Norfolk en de Midlands naar zee stroomden. Menselijke bewoning was alleen mogelijk op de eilanden die boven de veenmoerassen uitstaken. In de loop der tijd zijn er pogingen ondernomen om kleine delen van de Fens droog te leggen. Zo bonden de Romeinen reeds de strijd aan met het water en de welig tierende malariamug. Echter zonder resultaat. Middeleeuwse monniken slaagden er evenmin in het water te keren. Pas in de 17de eeuw leek succes verzekerd. De tijd was rijp om de zaken grootser aan te pakken. De vraag naar landbouwproducten nam toe als gevolg van verstedelijking en bevolkingsgroei. Drooglegging van een vruchtbaar gebied was een aantrekkelijke optie. Sir Vermuyden werd ingeschakeld.

foto
Image
Op een eiland in de Fens
Op een eiland in de Fens

Discourse

Diens plannen behelsde het graven van een groot aantal afwateringskanalen, waarbij dat Earith naar Denver (32 km) het belangrijkst was. Via dit kanaal zou een deel van het water uit de kronkelende Great Ouse versneld naar zee worden geleid. Het kanaal kwam in 1630 gereed en kreeg de naam van de Earl: Bedford River. Zeven jaar later waren de moerassen drooggevallen en kregen de Adventurers toestemming om het land in bezit te nemen. Slechts voor korte tijd want in 1638 werd de vergunning alweer ingetrokken. Het land dat in de zomer droog lag overstroomde in de winter nog regelmatig. Vermuyden bezon zich en kwam in 1642 met zijn "discourse on the drainage of the Fens", waarmee hij het tanende vertrouwen van de Adventurers weer wist te winnen. Hij stelde voor een New Bedford River aan te leggen, parallel aan de Old Bedford River. Het gebied tussen de kanalen, de Washes, was bedoeld om in tijden van grote regenval of stormvloed het te veel aan water van de Great Ouse op te slaan. Om de kosten te drukken werden 10 000 Schotse krijgsgevangenen in gezet. Na de nederlaag van admiraal Tromp bij Dover stuurden de Engelsen ook nog een 500 Hollanders de bagger in. Op 27 maart 1653 stroomde voor het eerst water door de New Bedford River en werd een dankdienst gehouden in de kathedraal van Ely.

foto
Image
Fen River Way
Fen River Way

Wandelen

Wandelen door het drooggelegde land en langs de kanalen van Vermuyden kan goed langs de Black Fens. Dat is het zuidelijke deel van de Fens waarde uitgestrektheid onderbroken wordt door de "eilanden" die in vroeger tijden boven veenmoerassen uitstaken. Wij combineerden delen van gemarkeerde wandelroutes tot een tocht van een week. Zo konden we de verschillende aspecten van de Fens zien. Het middelste gedeelte van de Hereward Way, 68 kilometer van Petersborough naar Ely, voet door een weids polderlandschap, waar de wandelaar het werk van Vermuyden goed kan aanschouwen. Ook zijn er de sporen van de Romeinse en Middeleeuwse pogingen tot drooglegging te vinden. Voor vogelliefhebbers is het pad langs de New Bedford River prachtig; de Washes nog steeds het overloopgebied tussen de twee kanalen van Vermuyden, is voor een groot deel vogelreservaat.
De kathedraal van Ely is al lang van te voren zichtbaar en markeert de overgang naar een wat golvender land. Hier volgden we de 15 kilometer lange Bisshops Way. Het is een wandeling door een besloten landschap met houtsingels; een contrast met het open "waterland". Van de heuvels rond Ely heb je een mooi uitzicht op de vlakke met water doorsneden Fens.
Van Ely naar Camebridge volgden we de Fens Rivers Way langs de rivieren de Great Ouse en de Cam. Ook deden we nog even Wicken Fen aan, het laatste stuk oorspronkelijk veenmoeras in de Fens. Het ligt nu hoger dan het omringende land en moet - ironisch genoeg - nat worden gehouden.

foto
Image
Stretham Steam Pumping Station
Stretham Steam Pumping Station

Tegenspoed

Het moeras werd land, maar het volk morde. Zowel de drooglegging van de Hatfield Chase als die in de Fens leverde droog land op ten koste van wateroverlast elders. Vissers, vogeljagers en rietsnijders raakten hun bron van inkomsten kwijt. Oude rechten op het afgraven van turf en het kappen van hout werden ingetrokken. Boeren werd het recht ontnomen op het gemeenschappelijk van woeste gronden, de Commons. Het drooggelegde land viel in handen van de koning, Vermuyden en de groep Adventurers. Als het aan de bevolking lag stond het nieuwe land weer onder water en dienden de Adventurers zwemmend als eenden de streek te verlaten. Net zoals in Hatfield Chase kwamen de bewoners van de Fens in verzet tegen Vermuyden zijn Adventurers. Pamfletten werden geschreven en rechtzaken aangespannen. De zogenaamde Fen Tigers kanalen dicht, staken dijken door en verbrandden gereedschap. Het conflict niet alleen tot materiele schade, de Tigers gooiden werklieden in het kanaal, hielden ze met stokken onder water en sneden hun de keel af. Sabotage van waterwerken werd niet minder wreed bestraft. Een saboteur kon levend begraven worden in het gat van de dijk die hij veroorzaakt had. Niet alleen de bevolking maar ook de natuur werkte tegen. Door het droogleggen van het moeras daalde het maaiveld als gevolg van inkrimping en oxidatie van het veen. Dit maakte het land weer kwetsbaar voor overstroming. Dat gevaar werd versterkt door zwakke dijklichamen die uit ondeugdelijk materiaal waren opgebouwd, evenals de ophoping van slib in rivier en kanalen. De Fens keerden dan ook regelmatig terug in hun oorspronkelijke staat. En de reputatie van Vermuyden ging ten onder. Pompen werd noodzakelijk. In het begin van de 18de eeuw verschenen de eerste windmolens. Daarna werd het land droog gehouden door stoom- en vervolgens dieselgemalen. Zelfs dat was niet voldoende. De afgelopen 150 jaar bleken nog meerdere grote waterbouwkundige werken nodig om de Fens als land te behouden. Zo werd in deze eeuw, na de watersnoodramp van 1947, een ooit door Vermuyden gepland kanaal als nog gegraven.

foto
Image
Kathedraal van Ely
Kathedraal van Ely

Laatste pomper

Denkend aan Nederland zien we niet de rij ondenkbaar ijle populieren van Marsman. In de Fens lopen we langs telefoonpalen. We zien witte vlakken op het landschap en denken aan overstroomde velden. Het blijkt plastic te zijn, waaronder worteltjes groeien. En wat op hooibergen lijkt,  zijn in de Fens voorraadschuren. Boeren gooien de bieten en aardappels op een hoop die ze ommuren tegen vorstschade. Het weidse polderlandschap van de Fens kent geen statige boerderijen verscholen in boomgroepen, zoals we dat thuis zijn gewend. De boeren zijn op "eilanden". Zij die het waagden om hun boerderijen wel in de polder te bouwen, zagen hem niet zelden verzakken in de slappe veengrond. Een boerenbedrijf is dan ook niet meer dan een verzameling loodsen. Soms staat daar een klein woonhuis tussen met een gewapende betonplaat als fundering. Ook de tractor heeft in de Fens iets extra's nodig: rupsbanden.

De onderhoudsmonteur van het gemaal aan de New Bedford River maakt een gebaar als om alle vruchtbare velden rondom te omvatten. Volgens hem zal dit alles binnen dertig jaar zijn verdwenen. Het land blijft dalen als gevolg van inklinking en wegrotten van het veen. "Ga maar kijken naar de Holme Post, een ijzeren paal die in 1851 in het toen nog ongecultiveerde veen geslagen werd bij Holme ten zuiden van Peterborough. Nu steekt de top 3,5 meter boven het maaiveld uit". De monteur is somber gestemd. Hij denkt één van de laatste "pompers" te zijn. " Wanneer het veen is verdwenen, zullen ze de dijken doorsteken om ruimte te bieden aan de pleziervaart". Verder wandelend lijkt het ons een aanleiding voor de wederopstanding van de Fen Tigers. Dit keer niet om de dijken doorsteken, maar om dat te voorkomen.

Wandelwijzer

Algemeen
De uitgestrekte Fens liggen ten noorden van Cambridge. Mooie uitvalsbasis is het stadje Ely dat prachtig gelegen is rond de enorme kathedraal op een vulkanische heuvel in de vlakte.

Wandelroute
Hieronder zijn de route beschrijvingen van twee meerdaagse wandeltochten te downloaden. Ze zijn te combineren tot een vijfdaagse tocht:

  • Driedaagse wandeling  van Downham Market, via Welney, Littleport,Prickwillow naar Ely langs de werken van de 17de eeuwse Nederlandse ingenieur Sir Cornelius Vermuyden.  (40km) Hier de route in Wikiloc app
  • Tweedaagse wandeling van Ely via Soham, Wicken naar Waterbeach langs Soham stoomgemaal, door een droogmakerij en langs Wicken Fen (30 km). Hier de route in Wikiloc app.

Voor een dagtocht komt vanweg de bereikbaarheid van begin en eindpunt met de trein én een bezoek aan Prickwillow Engine Museum, het traject Littleport-Ely uit de driedaagse tocht in aanmerking. Download routebeschrijvingen onderaan deze pagina.

Bereikbaarheid
Met het vliegtuig naar Londen-Stansted of met de boot naar Harwich. De etappeplaatsen Littleport, Ely en Waterbeach zijn per trein bereikbaar van uit vliegveld Stansted. Welney en Wicken zijn niet met openbaar vervoer bereikbaar.

Horeca
In vrijwel elk dorp is een pub.

Overnachten
B&B adressen en hotels in Welny, Downham Market, Wicken, Stretham, Waterbeach, Camebridge en Ely. Campings in Stretham. Er zijn jeugdherbergen in Ely en Cambridge. Wij hebben met veel plezier gelogeerd in The Lamb and Flag te Welney

Meer informatie
Overzichtskaart: Ordenance Survey Landranger, schaal 1 : 50 000. Nummer 143.
Voor meer detail Ordenance survey Explorer (1 : 25 000) nummers 226, 227, 228. De wandelroute staat op deze kaart en is ook zonder routebeschrijving te volgen.
National Trust, natuurmonumenten van United Kingdom
Info over Vermuyden
Historie van de Fens
Holme Post and de daling van het veen

Hereward Way. Trevor Noyes. Ramblers Association. Verkrijgbaar bij RA Peterborough Group, 8 Welmore Road, Glinton Peterborough PE67LU
Fens Rivers Way en Bishop's Way: wandelgidsjes verkrijgbaar bij het toeristenbureau van Ely: Ely TIC, The Library, Palace Green Ely.
Baars, C.  1982. Bedijkingsdeskundigen in de 16e tot 18de eeuw nr 9: Cornelis Vermuyden. PT Civiele Techniek 37-12: 17-22
Charnley, Peter  Old dykes I have known.
Darby, H.C. . 1956. The draining of the Fens. Cambridge
Harris, L.E. 1953. Vermuyden an the Fens: a study of Cornelius Vermuyden and the Great Level. London
Korthals Altes, J. . 1923. Sir Cornelius Vermuyden: the life of a great Anglo-Dutchman in land reclamation and drainage.
Korthals Altes, J. . 1924. Polderland in Engeland. Den Haag.
Mason, H.J. . The Black Fens.
Storey, Edward . Portrait of the Fen Country
Swift, Graham . 1983. Waterland. Heineman, London.
Williamson, Tom. 2005. Dutch engineers and the draining of the Fens in Eastern England. In: Danner, H.S., J. Renes, B.Toussaint, G.P. van de Ven & F.D. Zeiler (eds.) Polder pioneers: the influence of Dutch engineers on water management in Europe, 1600-2000. Netherlands Geographical Studies 338. Utrecht.

Vermuydens Fens

Vermuydens Fens
foto
fred

De Fens in Oost-Engeland, ooit een moeras zo groot als de provincie Utrecht, werd drooggelegd door Cornelius Vermuyden, Zeeuws waterbouwkundig ingenieur uit de 17de eeuw. Je kunt er van 'eiland' naar 'eiland'wandelen die nu als heuvels op het droge land liggen. De kathedraal van Ely is een imposant baken in de open vlakte.

Verschenen in: Op Lemen Voeten 2008-3   

Kilometers holden ze voor ons uit over een dijk, maar vluchten kan niet meer. Een brug en wat hekken beletten de kudde bruine en witte koeien om voor de zoveelste keer weg te hollen. Dan maar de confrontatie aan gaan, moeten ze gedacht hebben. Eerst verzamelen de koeien zich op de kruin van de dijk. Daarna, in gesloten formatie, rukken ze langzaam op in onze richting, vastbesloten om onze doortocht te belemmeren. Even houden we in, maar we besluiten toch door te lopen. Dan wijkt de eerste koe naar links, dan een tweede en vervolgens rent ook de rest het talud af om via de voet van de dijk langs ons heen te rennen. Wij kennen dit gedrag op de dijk alleen van schapen.

Paragraaf
foto
Image
New Bedford River
New Bedford River

The Wash

Op de brug heeft een man met fiets al een tijdje naar ons staan kijken. “Waarom doen die koeien zo?”,  vragen we hem. “Die zijn net van stal en schrikken van alles”, gromt hij. Normaal zouden de koeien al in de wei moeten staan, maar het heeft de afgelopen maanden te veel geregend, begrijpen wij. “Drie maanden lang hebben we 20 miles moeten omrijden vanwege het hoge water” Hij wijst op een hek met een wit bord. “Road flooded, road closed”, staat er met rode letters op geschreven. De man legt uit dat de weg bijna een kilometer door een gebied loopt dat bij hoog water overstroomt: the Wash, overloop of uiterwaard zouden wij zeggen. Het is een strook grasland ingeklemd tussen twee parallelle kanalen en dijken. The Wash is in het midden van de zeventiende eeuw aangelegd door de Nederlandse ingenieur Cornelius Vermuyden. De beide kanalen Old en New Bedford River zijn elk even lang als de Afsluitdijk, dus ook dit bouwwerk moet vanuit een ruimtevaartuig te zien zijn. Lopend over Vermuydens dijken heeft het  landschap twee contrasterende kanten. Aan de ene kant van de dijk strekt zich strak geordend polderland uit, vaak diep zwart gekleurd door de veenbodem van nog kale akkers. Aan de andere kant ligt de Wash, waar het groen, wit en roze domineert van ruige graslanden en bloeiende meidoornhagen, een paradijs voor vogelaars. Honderden zwanen zwemmen er statig door sloten en kanalen, of grazen als witte kuddes op het groene land.

foto
Image
De Wash kan overlopen bij hoogwater
De Wash kan overlopen bij hoogwater

Op doorlopers

Ooit versloegen we de Hollanders”, zegt de bejaarde Adam Giles, voorzitter van de schaatsclub in Welney, een dorpje langs de Wash. Trots vertelt hij hoe een zekere James Smart uit Welney in 1895 wereldkampioen werd in Holland. In  Lamb & Flag, de pub waar het gesprek plaatsvindt, hangt nog het type schaats waarmee hij het kunstje flikte: Friese doorlopers, maar dan zonder doorgezette krul. Adam kwam pas uit de heuvels naar de Fens, nadat hij met een meisje uit Welney was getrouwd. Net als zoveel Engelsen was ook hij bang voor de “Big sky”, de verpletterend weidse hemel boven het vlakke land. Schaatsen kon hij toen nog niet. Om dat te leren reikte zijn vrouw hem de keukenstoel aan. De schaatsclub telt nog dertig leden, waarvan het jongste lid 30 is. Drie jaar geleden schaatsten ze voor het laatst. Niet op de ondergelopen Wash, daar was het ijs te dun voor, maar op een ondergelopen korenveld. Schaatsen doen ze nu vooral op inline skates in een grote stal. Om echt te schaatsen gaan ze naar Herenveen. “Do I pronouce it well”.

Een uur gaans voorbij Welney staat eenzaam langs de dijk van de Wash een robuust gebouw. Een vaart, als langs een liniaal getrokken, loopt er heen. “Dat moet een voormalig stoomgemaal zijn”, zeggen we tegen elkaar. In het Pump Drainage Museum in Prickwillow, een ander gemaal een stuk verderop, spreidt Les Walton, één van de oprichters van het museum, een kaart uit op tafel. Enthousiast steekt hij van wal: “De Wash was een aanpassing die Vermuyden aanbracht in zijn oorspronkelijke plan om het moeras van de Fens droog te leggen”. In 1630 kreeg Vermuyden opdracht van de Graaf van Bedford om een gebied van 150.000 ha beter te ontwateren. Het uitgestrekte, boomloze moeras was ontstaan in een ondiepe inham van de Noordzee. Omdat het rivierwater niet goed naar zee kon stromen begon er veen te groeien. Het veenpakket was, toen Vermuyden aan de slag ging, wel acht meter dik”. Op zijn zelfgemaakte kaart laat Les zien dat de rivieren de Ouse en Nene via een lange weg naar zee slingerden. “Hoe Vermuyden wist waar hij moest graven, snap ik eigenlijk niet, maar hij liet de Old Bedford River graven die de loop van Ouse met één derde inkortte. Daardoor kon het rivierwater sneller weg naar zee.”. Les wijst op een rode lijn die een paar meter boven ons hoofd op een muur van het museum is getrokken, ruim anderhalve meter boven de kruin van de dijk voor het oude gemaal. “Zo hoog komt het water op zee bij springvloed. Daarom liet Vermuyden ook een zeesluis bouwen bij Denver in de benedenloop van de Ouse. Dus ook de zee was getemd”

foto
Image
Black Fens
Black Fens

‘Boring’

In de ontbijtkamer van het B&B brengen onze tafelgenoten, een doofstomme vrouw en haar echtgenoot, ons wat gebarentaal bij. Een Duitser duidt ze aan met een vinger omhoog op het voorhoofd, een soldatenhelm met Pickelhaube vermoeden we. Om een Nederlander te duiden tekent ze met haar vingers een Volendammer kap in de lucht. Haar gebaar op onze vraag wat ze van het landschap van de Fens vindt, is nog veel krachtiger. Ze grijpt zich bij de keel en braakt. “Boring” vertaalt haar man geheel ten overvloede, “vlak en monotoon” vult hij aan. Een uur later lopen wij weer door pikzwarte akkers, prachtig aangeharkt met een reuzenhark. Kleine groene aardappelplantjes steken hun kop boven de grond. We verbazen er ons over dat ook in deze uitgestrekte vlakten het Engelse netwerk van Public Footpaths en Briddleways ons dwars door de landerijen voert. Waar nodig al weer gemaaid zodat de brandnetel geen kans heeft de kuiten van de wandelaar te prikken. In de verte ligt op een ‘eiland’ de reusachtige kathedraal van Ely mooi te wezen. Onbegrijpelijk dat zo’n enorme kathedraal werd gebouwd op wat ooit een onbeduidend moeraseiland moet zijn geweest. Wanneer Vermuyden de Fens niet had drooggelegd, zou deze kathedraal, omsloten door geheimzinnig moeras de belangrijkste toeristische trekpleister van Engeland zijn geweest, denken we. In een van haar glas-in-loodramen is een Nederlandse spreuk verwerkt: NIET ZONDER ARBYT. Deze spreuk was niet alleen de lijfspreuk van Vermuyden, maar ook het devies van het Nederlandse onderdeel binnen de Royal Air Force . Het raam herinnert aan de activiteiten van de RAF tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het vlakke terrein in East Anglia vormde een ideale uitvalsbasis voor de bombardementen op Duitsland. In de Fens lagen alleen al zo’n 130 Amerikaanse vliegvelden.

foto
Image
Denver Sluice
Denver Sluice

Oude rivierlopen

Vanaf Ely kun je mooi uitkijken over het polderland, waar de boerderijen op de voormalige eilandjes zijn gebouwd. Maar ook het gebied tussen de eilandjes is niet zo vlak als onze disgenoten uit de B&B meenden. Ons wandelpad voert van lage zwarte vlakten naar soms enkele meters hogere ruggen waar de grond veel lichter is. Oude rivierlopen, die vroeger het hooggelegen veen doorsneden. Ook dat kon Les ons uitleggen. “Door de ontwatering van het veen, kon lucht dieper de bodem indringen. Hierdoor oxideerden de plantenresten en daalde de bodem. Dat gaat heel snel. In 1848 hebben mensen bij Holme een lange paal in het moeras geslagen. Nu steekt die vier meter boven het veen uit”. Of Vermuyden dit fenomeen uit eigen land kende, weet Les niet. “Maar hij werd vrij spoedig met de gevolgen van zijn drainagewerken geconfronteerd. Ga maar na. Al binnen twintig jaar stak de Holmes Post drie meter boven het veen uit”. Om droge voeten te houden moest het water uit de polder naar de nu hoger gelegen kanalen en rivieren gemalen worden.

Twintig jaar na de aanleg van de Old Bedford River en Denver Sluice kregen de opdrachtgever en financiers het aan de stok met de tot de adel verheven Sir Cornelius Vermuyden. Het is heel stil in de Cambridge University Library. In alle hoekjes tussen hoge boekenkasten zitten studenten hun examens voor te bereiden. We moeten stil zijn, is ons op het hart gedrukt. Met fluwelen handschoenen wordt ons een klein boekje uit 1642 aangereikt. Het lijkt wel een in leer gebonden agenda. Of we de pagina’s  zo min mogelijk willen aanraken.  Met ‘A discourse touching the Drayning the Great Fennes as it was presented to his Majestic’ wilde Vermuyden opdrachtgever en financiers overtuigen om opnieuw te investeren in de ontwatering van de Fens. Nadat hij “advice of the Experienced men of the Low Countries” had  ingewonnen, stelt Vermuyden voor om het slecht ontwaterde grasland, hij spreekt van summergrounds, om te zetten in beter ontwaterde wintergrounds. Dit plan mocht hij uiteindelijk uitvoeren. Daarvoor liet hij een tweede Bedford River graven waardoor de Wash als waterberging bij hoog water ontstond.  Ironisch genoeg werden daarvoor ook 500 Hollandse krijgsgevangenen met een geweer in de rug het moeras ingestuurd.

Wandelwijzer

Algemeen
De uitgestrekte Fens liggen ten noorden van Cambridge. Mooie uitvalsbasis is het stadje Ely dat prachtig gelegen is rond de enorme kathedraal op een vulkanische heuvel in de vlakte.

Wandelroute
Hieronder zijn de route beschrijvingen van twee meerdaagse wandeltochten te downloaden. Ze zijn te combineren tot een vijfdaagse tocht:

  • Driedaagse wandeling  van Downham Market, via Welney, Littleport,Prickwillow naar Ely langs de werken van de 17de eeuwse Nederlandse ingenieur Sir Cornelius Vermuyden.  (40km) Hier de route in Wikiloc app
  • Tweedaagse wandeling van Ely via Soham, Wicken naar Waterbeach langs Soham stoomgemaal, door een droogmakerij en langs Wicken Fen (30 km). Hier de route in Wikiloc app.

Voor een dagtocht komt vanweg de bereikbaarheid van begin en eindpunt met de trein én een bezoek aan Prickwillow Engine Museum, het traject Littleport-Ely uit de driedaagse tocht in aanmerking. Download routebeschrijvingen onderaan deze pagina.

Bereikbaarheid
Met het vliegtuig naar Londen-Stansted of met de boot naar Harwich. De etappeplaatsen Littleport, Ely en Waterbeach zijn per trein bereikbaar van uit vliegveld Stansted. Welney en Wicken zijn niet met openbaar vervoer bereikbaar.

Horeca
In vrijwel elk dorp is een pub.

Overnachten
B&B adressen en hotels in Welny, Downham Market, Wicken, Stretham, Waterbeach, Camebridge en Ely. Campings in Stretham. Er zijn jeugdherbergen in Ely en Cambridge. Wij hebben met veel plezier gelogeerd in The Lamb and Flag te Welney

Meer informatie
Overzichtskaart: Ordenance Survey Landranger, schaal 1 : 50 000. Nummer 143.
Voor meer detail Ordenance survey Explorer (1 : 25 000) nummers 226, 227, 228. De wandelroute staat op deze kaart en is ook zonder routebeschrijving te volgen.
National Trust, natuurmonumenten van United Kingdom
Info over Vermuyden
Historie van de Fens
Holme Post and de daling van het veen

Hereward Way. Trevor Noyes. Ramblers Association. Verkrijgbaar bij RA Peterborough Group, 8 Welmore Road, Glinton Peterborough PE67LU
Fens Rivers Way en Bishop's Way: wandelgidsjes verkrijgbaar bij het toeristenbureau van Ely: Ely TIC, The Library, Palace Green Ely.
Baars, C.  1982. Bedijkingsdeskundigen in de 16e tot 18de eeuw nr 9: Cornelis Vermuyden. PT Civiele Techniek 37-12: 17-22
Charnley, Peter  Old dykes I have known.
Darby, H.C. . 1956. The draining of the Fens. Cambridge
Harris, L.E. 1953. Vermuyden an the Fens: a study of Cornelius Vermuyden and the Great Level. London
Korthals Altes, J. . 1923. Sir Cornelius Vermuyden: the life of a great Anglo-Dutchman in land reclamation and drainage.
Korthals Altes, J. . 1924. Polderland in Engeland. Den Haag.
Mason, H.J. . The Black Fens.
Storey, Edward . Portrait of the Fen Country
Swift, Graham . 1983. Waterland. Heineman, London.
Williamson, Tom. 2005. Dutch engineers and the draining of the Fens in Eastern England. In: Danner, H.S., J. Renes, B.Toussaint, G.P. van de Ven & F.D. Zeiler (eds.) Polder pioneers: the influence of Dutch engineers on water management in Europe, 1600-2000. Netherlands Geographical Studies 338. Utrecht.

Wandelroutes The Fens

Wandelroutes The Fens fred

Algemeen
De uitgestrekte Fens liggen ten noorden van Cambridge. Mooie uitvalsbasis is het stadje Ely dat prachtig gelegen is rond de enorme kathedraal op een vulkanische heuvel in de vlakte.

Wandelroute
Hieronder zijn de route beschrijvingen van twee meerdaagse wandeltochten te downloaden. Ze zijn te combineren tot een vijfdaagse tocht:

  • Driedaagse wandeling  van Downham Market, via Welney, Littleport,Prickwillow naar Ely langs de werken van de 17de eeuwse Nederlandse ingenieur Sir Cornelius Vermuyden.  (40km) Hier de route in Wikiloc app
  • Tweedaagse wandeling van Ely via Soham, Wicken naar Waterbeach langs Soham stoomgemaal, door een droogmakerij en langs Wicken Fen (30 km). Hier de route in Wikiloc app.

Voor een dagtocht komt vanweg de bereikbaarheid van begin en eindpunt met de trein én een bezoek aan Prickwillow Engine Museum, het traject Littleport-Ely uit de driedaagse tocht in aanmerking. Download routebeschrijvingen onderaan deze pagina.

Bereikbaarheid
Met het vliegtuig naar Londen-Stansted of met de boot naar Harwich. De etappeplaatsen Littleport, Ely en Waterbeach zijn per trein bereikbaar van uit vliegveld Stansted. Welney en Wicken zijn niet met openbaar vervoer bereikbaar.

Horeca
In vrijwel elk dorp is een pub.

Overnachten
B&B adressen en hotels in Welny, Downham Market, Wicken, Stretham, Waterbeach, Camebridge en Ely. Campings in Stretham. Er zijn jeugdherbergen in Ely en Cambridge. Wij hebben met veel plezier gelogeerd in The Lamb and Flag te Welney

Meer informatie
Overzichtskaart: Ordenance Survey Landranger, schaal 1 : 50 000. Nummer 143.
Voor meer detail Ordenance survey Explorer (1 : 25 000) nummers 226, 227, 228. De wandelroute staat op deze kaart en is ook zonder routebeschrijving te volgen.
National Trust, natuurmonumenten van United Kingdom
Info over Vermuyden
Historie van de Fens
Holme Post and de daling van het veen

Hereward Way. Trevor Noyes. Ramblers Association. Verkrijgbaar bij RA Peterborough Group, 8 Welmore Road, Glinton Peterborough PE67LU
Fens Rivers Way en Bishop's Way: wandelgidsjes verkrijgbaar bij het toeristenbureau van Ely: Ely TIC, The Library, Palace Green Ely.
Baars, C.  1982. Bedijkingsdeskundigen in de 16e tot 18de eeuw nr 9: Cornelis Vermuyden. PT Civiele Techniek 37-12: 17-22
Charnley, Peter  Old dykes I have known.
Darby, H.C. . 1956. The draining of the Fens. Cambridge
Harris, L.E. 1953. Vermuyden an the Fens: a study of Cornelius Vermuyden and the Great Level. London
Korthals Altes, J. . 1923. Sir Cornelius Vermuyden: the life of a great Anglo-Dutchman in land reclamation and drainage.
Korthals Altes, J. . 1924. Polderland in Engeland. Den Haag.
Mason, H.J. . The Black Fens.
Storey, Edward . Portrait of the Fen Country
Swift, Graham . 1983. Waterland. Heineman, London.
Williamson, Tom. 2005. Dutch engineers and the draining of the Fens in Eastern England. In: Danner, H.S., J. Renes, B.Toussaint, G.P. van de Ven & F.D. Zeiler (eds.) Polder pioneers: the influence of Dutch engineers on water management in Europe, 1600-2000. Netherlands Geographical Studies 338. Utrecht.